تاثیر حملات پهپادی و موشکی ایران به اسرائیل بر بازارهای جهانی انرژی - BBC News فارسی (2024)

منبع تصویر، Reuters

حوادث ژئوپلیتیک همواره نقش مهمی در نوسانات قیمت نفت داشته‌اند. در کل امنیت در کشورهای تولید کننده انرژی و مسیرهای ترانزیت انرژی همواره دغدغه اصلی کشورهای تولید‌کننده و مصرف‌کننده انرژی بوده است.

حملات پهپادی و موشکی ایران به اسرائیل در حالی صورت گرفت که انتخاب روز تعطیلی بازارهای جهانی انرژی برای شروع این حملات معنی‌دار بود.

پیش از تنش فعلی بین ایران و اسرائیل و علی‌رغم تداوم ناامنی در دریای سرخ به خاطر عرضه کافی نفت تعادل در بازار برقرار بود و حتی آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک نیز اقدام به بازبینی پیش‌بینی خود در مورد افزایش تقاضا در بازار در نیمه دوم سال کرده بودند.

بیانیه عربستان سعودی در مورد حملات ایران

در ماه‌های اخیر و در جریان حملات حوثی‌ها به تانکرهای نفتی در منطقه عربستان سعودی همواره سعی کرد تا بی‌طرفی خود را در مورد تنش موجود در دریای سرخ حفظ کند و حتی ریاض به ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا برای امنیت کشتیرانی در دریای سرخ ملحق نشد.

باید در نظر داشت که حملات پهپادی و موشکی حوثی‌ها در سپتامبر ۲۰۱۹ به تاسیاست نفتی آرامکوی عربستان سعودی که باعث شد ۵۰ درصد ظرفیت صادرات نفت ریاض کاهش یابد باعث شد تا در این سال‌ها عربستان به مقوله امنیت زیرساختار انرژی خویش توجه خاصی نماید و سیاست خارجی خود را در مقابل کشورهای منطقه به ویژه ایران بر مبنای امنیت زیرساختار انرژی و امنیت عرضه انرژی بازبینی نماید.

بلافاصله پس از پایان حملات پهپادی و موشکی ایران به اسرائیل وزارت خارجه عربستان سعودی با صدور بیانیه‌ای نگرانی شدید خود را از تشدید تنش نظامی در منطقه بیان کرد. ریاض تمامی طرف‌ها را به حفظ خودداری نهایی دعوت کرد.

در ادامه بیانیه عربستان سعودی خواستار اقدام شورای امنیت برای برقراری امنیت و صلح بین‌المللی، به ویژه در این منطقه شده بود. ریاض هشدار داد گسترش تنش در منطقه می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد.

موضع عربستان سعودی در قبال تنش اخیر بین اسرائیل و ایران را باید از منظر امنیت اقتصادی نیز ارزیابی کرد. برنامه‌های توسعه بلند مدت کشورهای منطقه از جمله سند ۲۰۳۰ عربستان سعودی نیازمند حفظ امنیت و ثبات منطقه‌ای است و این کشورها برای تداوم رشد اقتصاد نیازمند تداوم صادرات نفت با قیمت‌های فعلی هستند.

منبع تصویر، Getty Images

بازار در انتظار نفت صد دلاری؟

پیش از حملات ایران به اسرائیل تنش فعلی در منطقه باعث شده بود تا قیمت نفت خام برنت تا جمعه گذشته به بیش از ۹۱ دلار در هر بشکه برسد.

با توجه به حمله اخیر ایران علیه اسرائیل برخی کارشناسان انرژی پیش‌بینی می‌کنند با شروع هفته کاری بازارهای انرژی قیمت نفت خام برنت افزایش خواهد یافت اما رسیدن قیمت نفت به صد دلار نیازمند ارزیابی دقیق از نحوه واکنش اسرائیل به حملات ایران می‌باشد.

تحلیلگران همچنین پیش‌بینی می‌کنند که با شروع هفته بازارهای مالی در حال آماده‌سازی برای افزایش تشدید تنش بین اسرائیل و ایران خواهند بود.

آیا حمله به نفع روسیه بود؟

در دو سال گذشته با حمله روسیه به اوکراین و تحریم صادرات نفت روسیه شرایط برای فروش نفت برای این کشور سخت‌تر شد و مسکو مجبور شد نفت را با تخفیف زیاد به کشورهایی مثل چین و هند بفروشد. با توجه به اینکه مقصد عمده صادرات نفت ایران در دوران تحریم‌ها چین بود، افزایش صادرات نفت ارزان روسیه به چین باعث شد تا برای مدتی صادرات نفت ایران به چین کاهش یابد.

حملات ایران به اسرائیل شاید در کوتاه مدت به نفع روسیه باشد تا بتواند نفت بیشتری روانه بازار نماید، اما واقعیت این است که روسیه از چند ماه قبل برای ایجاد ثبات در بازار اقدام به کاهش داوطلبانه ظرفیت تولید نفت کرده است تا با همکاری با عربستان سعودی بتواند مانع کاهش قیمت نفت شود. ناامنی در منطقه باعث خواهد شد تا نفت روسیه به راحتی نتواند راهی بازار مصرف به ویژه هند شود.

با توجه به جدیدترین گزارش دبیرخانه اوپک، در ماه مارس گذشته، ظرفیت تولید نفت ایران به ۳ میلیون و ۱۸۸ هزار بشکه در روز رسید. این میزان، ۲۸ هزار بشکه بیشتر از فوریه ۲۰۲۴ بود و به این ترتیب، ایران پیشتاز افزایش میزان ظرفیت تولید در بین کشورهای عضو اوپک شناخته شد.

لزوم تداوم امنیت در تنگه هرمز

تنگه هرمز از اهمیت استراتژیک بسیاری برای اقتصاد جهانی برخوردار است. این تنگه، که به عنوان یک مسیر اصلی اتصال خلیج فارس به اقیانوس هند شناخته می‌شود، بخاطر این ویژگی خاص، به عنوان یکی از اصلی‌ترین مسیرهای حمل و نقل نفت کشورهای منطقه محسوب می‌شود.

هر روز، بیش از ۱۵ میلیون بشکه نفت برای رسیدن به بازارهای جهانی از طریق این تنگه عبور می‌کند. تانکرهایی که بار نفت کشورهای عربستان سعودی، عراق، ایران، کویت، قطر، بحرین و امارات را حمل می‌کنند، تنها با عبور از این مسیر می‌توانند محموله خود را به مقاصدی مانند آمریکا، اروپای غربی و به‌ویژه به بازارهای چین، ژاپن و هند ارسال کنند.

ایران در دو دهه گذشته بارها تهدید کرده است که تنگه هرمز را خواهد بست. در مورد اهمیت تنگه هرمز در امنیت عرضه و ترانزیت انرژی باید گفت بستن احتمالی تنگه هرمز می‌تواند باعث افزایش ریسک حمل و‌ نقل دریایی و کاهش حجم ترانزیت در منطقه شود. اما به رغم تهدیدات مکرر مقامات جمهوری اسلامی در دهه‌های گذشته برای بستن تنگه هرمز، ایران از لحاظ تکنیکی، نظامی و سیاسی نمی‌تواند تنگه هرمز را ببندد.

ایران برای تداوم صادرات نفت خود به چین نیازمند ثبات در منطقه می‌باشد به نظر می‌رسد با حملات اخیر پهپادی و موشکی انتقام سخت مورد نظر جمهوری اسلامی محقق شده است و لااقل دلیل عمده‌ای از سوی ایران برای افزایش تنش در منطقه مشاهده نمی‌شود.

امنیت انرژی چین بطور ویژه‌ای به امنیت خلیج فارس و تنگه هرمز وابسته است و حتی یکی از دلایل میانجی‌گری چین برای عادی سازی روابط ایران با عربستان سعودی امنیت انرژی پکن بود. اگر ایران بخواهد باعث افزایش تنش در منطقه شود و دامنه تنش فعلی را افزایش دهد طبیعی است که امنیت انرژی و امنیت ملی چین با چالش جدی روبرو خواهد شد. و چین نسبت به چنین سیاستی از سوی ایران واکنش جدی نشان خواهد داد.

مدیران صنعت نفت ایران در هفته گذشته برای مدیریت بحران احتمالی ناشی از حمله اسرائیل به میدان پارس جنوبی، جلسه اضطراری تشکیل دادند تا به بررسی ریسک حملات خارجی به سکوهای گازی پارس جنوبی بپردازند و برای کاهش تبعات احتمالی تصمیم‌گیری کنند.

عکس‌العمل احتمالی اسرائیل نسبت به حملات ایران می‌تواند نسبت به گروه‌های نیابتی صورت گیرد. در بدترین سناریو اگر حمله احتمالی اسرائیل علیه زیرساختار انرژی ایران صورت گیرد و به طبع آن پاسخ ایران و گروه‌های نیابتی باعث افزایش آنی قیمت نفت به بیش از صد دلار خواهد شد که این امر هم اقتصاد جهانی را با شوک روبرو خواهد کرد و هم انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را مورد تاثیر قرار خواهد داد، چیزی که اصلا خوشایند دموکرات‌ها و جو بایدن نخواهد بود.